Kreml tək müharibə aparmaq fikrində deyil| O, Balkan ölkələrinin siyasətlərinə necə təsir göstərir?

Rusiyanın üç geosiyasi strategiyasını müəyyən etmək olar. Birincisi, Çin və digər Asiya və Yaxın Şərq dövlətləri ilə birlik vasitəsilə açıq şəkildə anti-Qərb bloku yaratmaq cəhdidir. Hətta Ukraynaya genişmiqyaslı hücumdan əvvəl rusiyalı ekspertlər təkid edirdilər ki, Rusiya Qərbdən asılı olmayaraq özünün texniki-iqtisadi blokunu yaratmalıdır. İndi rus şərhçiləri artıq belə bir qrupun yaradılmasının Rusiyanın potensial müttəfiqlərinin müstəmləkə keçmişindən istifadə edərək anti-Qərb meyllərini gücləndirmək məqsədi daşıdığını gizlətmirlər. Rusiya gələcək tərəfdaşlarını “müstəmləkəçiliyin yenidən doğulması” ilə qorxudur və özünü onların ən böyük müdafiəçisi kimi təqdim etməyə çalışır. Qeyd edək ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Sergey Lavrov bu yaxınlarda açıq şəkildə bəyan edib: “Ukraynadakı hərbi əməliyyat dünyanın Qərbin post-müstəmləkə zülmündən azad edilməsinə töhfə verir”.

İkinci strategiya ən çox rusiyayönlü Qərb ölkələrini sınağa çəkmək və onlardan beynəlxalq strukturlarda “təsir agenti” kimi istifadə etmək cəhdidir. Rusiya KİV-ləri bununla bağlı tez-tez Macarıstan və Serbiyanın adını çəkirlər. Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitunun alimləri Macarıstanı “Rusiyanı açıq şəkildə dəstəkləyən azsaylı ölkələrdən biri” adlandırır və qeyd edirlər ki, Avropa İttifaqının üzvü olmaqla, lakin Moskvanı balanslaşdırılmış şəkildə dəstəkləməklə Budapeşt Rusiya ilə münasibətlərdən faydalanmağa davam edə bilər.

Serbiyaya gəldikdə isə, Kremlyönlü siyasi ekspertlər də açıq şəkildə bildirirlər ki, Moskva prezident Aleksandr Vuçiçin “çoxvektorlu” siyasətindən narazılığını nümayiş etdirməməli və onun ölkəsinin Avropa İttifaqına inteqrasiyasına mane olmamalıdır. Onların fikrincə, Belqradın rusiyayönlü siyasəti, əgər daha barışmaz şəkildə açıq olsaydı, Serbiyaya təzyiqin artmasına səbəb ola bilərdi, halbuki “Vuçiçin hiyləgər mövqeyi Rusiya ilə enerji əməkdaşlığı məsələsində Avropanın parçalanmasını saxlamağa və artırmağa imkan verir”.

Monteneqrolu politoloq Ljubomir Filipoviçin fikrincə, Rusiyanın Serbiyada təsiri həqiqətən güclüdür və ölkə Aİ-yə tam inteqrasiya olunsa belə, bu təsir qorunub saxlanılacaq. Vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirən odur ki, son səkkiz ildə hökumətə yaxın olan Serbiya mediası Rusiyanın Ukrayna ilə münaqişəsi ilə bağlı Kremlin təbliğat nağıllarını yayır. Filipoviç qeyd edib ki, belə bir informasiya siyasəti Serbiyanın qismən Kosovo prosesində Rusiya və Çindən asılılığının və qismən də Rusiya təbii qazından asılılığının nəticəsidir.

Bu cür təbliğatın nəticəsi Serbiya parlamentində radikal, rusiyayönlü fraksiyaların artması, eləcə də bir çox serblərin Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinə dəstəyidir. Beləliklə, bəlkə də təəccüblü deyil ki, aprel ayında tarixdə ilk dəfə olaraq bir çox serblər Avropa İttifaqına daxil olmağa qarşı çıxdılar (44 faiz qarşı çıxdı, 34 faiz dəstək verdi). Sorğu iştirakçıları ictimai əhval-ruhiyyənin bu dəyişməsini “Rusiyaya qarşı sanksiyaların tətbiqi ilə bağlı Aİ-nin Serbiyaya təzyiqi” ilə əlaqələndiriblər.

Filipoviç qeyd edir ki, Balkanlarda Serb Pravoslav Kilsəsi Rusiyanın təbliğatının əsas mənbəyidir. Həmçinin, onun fikrincə, ayrı-ayrı Balkan ölkələrinin rus turistlərindən iqtisadi asılılığını nəzərə almamaq olmaz. Bu və ya digər şəkildə Monteneqro hələ də ölkədə yerləşən rus oliqarxlarının əmlakına sanksiya tətbiq etməyib.

Rusiya təsirinin digər nəticələri Balkanlarda sabitliyi pozmaq cəhdləridir. Minimum məqsəd bu ölkələrin Moskvanın “sülhməramlı” səylərindən asılılığını artırmaqdır, maksimalist məqsəd isə Qərb üçün “ikinci cəbhə” ola biləcək yeni tammiqyaslı böhran yaratmaq ola bilər. Məsələn, Serbiya hakimiyyətinin Rusiyanı beynəlxalq arenada pisləməsi ilə bağlı hər bir instansiyadan sonra rusiyayönlü fəallar Ukraynaya müdaxiləyə dəstək üçün kütləvi nümayişlər təşkil ediblər. Filipoviçin fikrincə, hazırda Moskvada böhrana tam təhrik etmək üçün resurs yoxdur, lakin region hələ də münaqişə üçün potensial ərazidir.

Digər ölkələrin sabitliyi pozmaq və zəiflətmək, onları təzyiqlərə daha həssas etmək Moskvanın üçüncü geosiyasi strategiyası adlandırıla bilər. Bu yanaşmanı Kremlpərəst politoloq Dmitri Yevstafyev Rusiyanın “Vladimir Solovyevlə axşam” siyasi tok-şousunda açıq şəkildə bəyan edib. O, “kollektiv Qərbin zəif halqalarını” müəyyən etməyin lazım olduğunu bildirib və qeyd edib ki, onlardan biri də Türkiyə ola bilər. Onun sözlərinə görə, “Türkiyə böyük daxili iqtisadi problemlər yaşayan bir ölkədir” və “Rusiyanın əsas siyasi vəzifəsi” Türkiyəni Ukraynadan çıxarmaq üçün “geo-iqtisadi və siyasi təzyiq üsullarından” istifadə etməkdir.

Türkiyəli xarici siyasət eksperti Ferit Temur belə bir siyasətin uğurlu ola biləcəyinə ciddi şübhə ilə yanaşır. O xatırladıb ki, Ankara Rusiyanın hərbi müdaxiləsindən xeyli əvvəl Kiyevlə müdafiə sahəsində əməkdaşlıq qurub və inkişaf etdirib. Bundan başqa, o, Rusiyanın Türkiyəyə ümumi hərbi, siyasi və iqtisadi təsirinin məhdud olduğunu və dost Türkiyə ilə üzləşmək və ona təzyiq göstərmək cəhdlərinin ən çox beynəlxalq arenada ciddi təcrid vəziyyətinə düşmüş Rusiyanın özünə zərər vuracağını iddia edib. Türkiyəli ekspert hesab edir ki, Moskvanın əldə edə biləcəyi ən çox şey Türkiyənin Ukrayna müharibəsində neytrallığını təmin etmək olacaq, lakin Rusiyanın hərbi-siyasi baxımdan Şimali Atlantika Alyansı üzvünü öz tərəfinə cəlb etməsi sadəcə olaraq qeyri-mümkündür.

Kremlyönlü ekspert Yevstafyev Yaponiyanı Qərbin ikinci “zəif halqası” adlandırıb, lakin burada da sübutlar bunun əksini göstərir. Ukraynalı diplomatlar artıq Kiyevin Tokiodan aldığı “məhdud” dəstək səviyyəsini, o cümlədən Rusiyaya qarşı sanksiyalar, qaçqınların qəbulu və yapon cəmiyyəti arasında Ukraynaya kütləvi dəstəyi göstəriblər. Bütün bunlara baxmayaraq, Kreml sabitliyi pozmaq və Qərbi parçalamaq cəhdlərindən əl çəkməyəcək. Bu ölkələr Rusiyadan öz məqsədlərinə çatmaq üçün istənilən daxili və ya Qərbdaxili çətinlikləri manipulyasiya etməyə cəhd göstərəcəyini gözləyə bilərlər.